Arabuluculukta Çözümlenemeyen Ticari Davalar ISTAC Tahkiminde Sonuçlanacak
MED-ARB MODELİNİN İŞLERLİK KAZANMASI ISTAC’I DÜNYA TAHKİM LİGİNE TAŞIYACAK
***
İstanbul Tahkim Merkezi’nin düzenlediği basınla sohbet toplantısında ana gündem yeni bir uyuşmazlık çözüm yolu olan “Arabuluculuk-Tahkim” (Med-Arb) modeliydi. Kısa bir süre önce “Arabuluculuk-Tahkim Kuralları”nı yayımlayarak dünyaya ilan eden İstanbul Tahkim Merkezi, önümüzdeki dönemde arabuluculukta çözüm bulamayan ticari dava dosyalarını ISTAC’a çekerek atak yapmaya hazırlanıyor. İstanbul Tahkim Merkezi Başkanı Prof. Dr. Ziya Akıncı, arabuluculuk ile tahkim mekanizmalarını birlikte işleterek, ticari uyuşmazlıklar için alternatif bir çözüm modelini başlattıklarını açıkladı. İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) Yönetim Kurulu Üyesi ve Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürü (eski Arabuluculuk Daire Başkanı) Hakan Öztatar da, iş dünyasını ticari davalarda yıllar süren uzun mahkeme süreçlerinden kurtarmak için inovatif bir çözüm geliştirdiklerini söyledi. Öztatar, “İnovatif tahkim sistemine giren iş insanımız, paket programla en geç 5 ay içinde sorununa kesin çözüm bulacak” dedi.
Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Ziya Akıncı’nın ev sahipliğinde düzenlenen toplantıda, Başkan Vekili Müjdat Keçeci, Yönetim Kurulu üyeleri Hakan Öztatar, Mehmet Fatih Bilici, Bülent Şarlan ve Genel Sekreter Yasin Ekmen’in katılımıyla ISTAC yönetimi tam kadro medya mensuplarıyla buluştu. Yeni “Arabuluculuk-Tahkim (Med-Arb) Modeli”nin işleyişi ve hedeflerini ise ISTAC Yönetim Kurulu Üyesi Hakan Öztatar anlattı.
Türkiye’de 10 bin 300 arabulucu bulunduğunu belirten Öztatar, arabulucuların çözüme kavuşturduğu uyuşmazlık dosyalarına ilişkin kararların mahkeme hükmü yerine geçtiğini ve sonunda bir daha dava açılamadığını vurguladı. Öztatar, ayrıca ticari uyuşmazlıklarda sorunların daha kısa sürede çözümünü sağlayan tahkim mekanizmasının Türkiye’de oturmaya başladığını belirtti. Dünyada ilk defa Kasım ayında İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) tarafından “Arabuluculuk-Tahkim” (Mediation-Arbitration) kurallarının yayınlandığını aktaran Öztatar, Türkiye’de bu kurallar bütünüyle yeni bir çözüm mekanizmasına işlerlik kazandırmak üzere çalışma yürüttüklerini kaydetti.
Öztatar, şöyle konuştu;
“Değişen ekonomi ve insanların hak arama bilincinin artmasıyla birlikte dava sayıları giderek artıyor. Klasik yargılama uzun sürüyor. Ülkemizde ilk derece mahkemesinde ortalama süre 541 gün… Buna temyiz süreçlerini de eklediğimizde mahkemede sorunun 1000 günden önce çözülemediğini görüyoruz. Bir yatırımcı farklı bir ülkede yatırım düşündüğünde neyi ister öncelikli olarak? Alternatif yargılamanın, arabuluculuğun, tahkimin bu ülkede uygulanıp uygulanmadığına bakar. Türkiye arabuluculukta önemli mesafe aldı.
2018 başında başlayan zorunlu arabuluculuk ile iş uyuşmazlıkları dosyalarından şu ana kadar 720 bin 106 dosyayı arabuluculuk ile sonuçlandırmış, bunların yüzde 65’ini anlaşma ile çözümlemiş durumdayız. Ticari uyuşmazlıklarda ise, zorunlu arabuluculuk bu yıl itibarıyla başlamış olup şimdiye kadar 137 bin 561 ticari uyuşmazlık dosyası arabuluculuğa sevk edilmiştir. Bu dosyaların büyük çoğunluğunu 8 haftalık süreç içinde bitirdik. Oysa mahkemede ancak ortalama 1000 günde bitirilebilirdi.”
Ekonomi paydaşlarının ticari sırlarını gizli tutmayı tercih ettiklerini hatırlatan Öztatar, mahkemelerin aleni olması nedeniyle daha gizli olan arabuluculuk ve tahkimin öne çıktığını ifade etti. Öztatar, arabuluculuk uygulamasında Bakanlığın son verilerini şöyle değerlendirdi;
“Biz 14 Kasım 2013’te Türkiye’de arabuluculuğa başlamıştık. O tarihten bugüne arabuluculuğa başvuran toplam dosya sayısı 1 milyon 85 bin 875 oldu ve sonuçlandırıldı. Bunlardan 724 bin 113’ü anlaşmayla sonuçlandı. Değerlendirilen 298 bin 938 dosya ise anlaşmazlık sonucu yargıya gitti. Yani yüzde 71 oranında insanlar geldi ve sorunlarını arabuluculuk sistemiyle çözdüler. Yüzde 71 iyi bir rakam. Dünyada da arabuluculuk anlaşma oranları yüzde 75-80 civarında. Toplamda bulunan 1 milyon 85 bin 875 uyuşmazlığın hepsi ticaret davası değil. Bunların 720 bin 106’sı iş davası. Dava şartı kapsamında… Örnek veriyorum eğer işçiyseniz yarın öbür gün işten çıkarıldığınızda davaya gidilemiyor. Önce arabulucuya gidiliyor. 3 hafta artı bir hafta süresi var arabuluculuğun. Bu sürede anlaşılamazsa dava yoluna gidiliyor. ”
Türkiye’nin 7 Ağustos’ta dünyada “Arabuluculuk Kuralları”nı düzenleyen Singapur Sulh Sözleşmesi’ni imzaladığını hatırlatan Öztatar, bu sözleşmenin yakın zamanda Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne geleceğini, yasalaşması halinde sistemin iç hukuka entegre olacağını söyledi. ABD, Çin, İran ve Azerbaycan gibi 51 ülke tarafından imzalanan Singapur Sözleşmesi sayesinde, arabuluculuk anlaşmalarının bu 51 ülkede geçerli olarak icra edilmesinin sağlandığını anlattı. Öztatar, sözlerini şöyle sürdürdü;
“Singapur Sözleşmesini biz de imzalayan ülkeler arasındayız. Yani artık dünyada arabuluculuk alanında Singapur Sözleşmesi Kuralları geçerli… Anlaşmayı imzalayan ülkelerden Amerikalı bir şirketle Türk bir şirket arasında sorun olduğunda, arabuluculuğa gittiğinde ve bu anlaşmaya uyulmadığı takdirde, Singapur Sulh Sözleşmesi gereğince Türk şirketi Amerika’ya giderek o anlaşmayı icra edebilecek. Tahkimde ise Singapur Sözleşmesi’nin karşılığı olarak New York Sözleşmesi var. New York Sözleşmesi gereğince de, herhangi bir hakem kararını götürüp başka bir ülkede icra edebiliyorsunuz. Şimdi biz de ISTAC olarak dünyada ilk kez “Arabuluculuk-Tahkim (Med-Arb) Kuralları”nı yayımladık. Bunun işleyişi iki şekilde olacak;
-Sözleşmelere ISTAC Arabuluculuk-Tahhkim (Med-Arb) şartı yazılacak.
-“Arabuluculuk Anlaşmama Tutanağı” düzenlenirken “ISTAC Med-Arb Şartı” konulacak.
Gerek arabuluculuk gerekse tahkim, davanın en son çare olması mantığını getiriyor. İnsanlar sorunlarını burada çözemezse en son çare olarak davaya gitmesi gerekiyor.”
UYUŞMAZLIKLAR ISTAC’A YÖNLENDİRİLECEK
Hakan Öztatar, ISTAC olarak tahkimle arabuluculuğu birleştiren inovatif bir çözüm olarak “Med-Arb” yöntemini devreye aldıklarını vurgularken, sistemin işleyişini şöyle anlattı.
“Bu alanda asıl bahsedebileceğimiz uyuşmazlıklar ticari davalar… Ticari davalarda zorunlu arabuluculuk daha bu yıl başladı ve arabuluculuğa ticari davalarda 137 bin 561 dosya gelmiş. Bunun 67 bin 892’sinde anlaşma olmuş, yani yüzde 57 çözümle sonuçlanmış… 51 bin 898 dosyada anlaşmaya varılamamış, yüzde 43 ‘ü çözüm bekliyor. İşte hedefimiz bu yüzde 43’lük sorunlu dosyayı bu sistem ile tahkime yöneltmek, ISTAC ile çözüme kavuşturmak. ISTAC olarak “Arabuluculuk-Tahkim Kuralları”nı dünyada ilk kez 15 Kasım’da açıkladık. Med-Arb dediğimiz arabuluculuk-tahkim modelini iki aşamalı uygulamak mümkün;
“-Birincisi; Arabulucu-Tahkim Şartı oluşturmak, bu şartı işletmek… Taraflar uyuşmazlıklarını ISTAC kapsamında önce arabuluculuğa yönlendirir, arabuluculukta çözümlenmezse tahkim yoluyla çözümlenmesini kararlaştırırlar. Bunun için başlangıçta yaptıkları sözleşmeye Med-Arb dediğimiz “Arabuluculuk-Tahkim Şartı” koyabilirler. Şirketler anlaşmalarına bu şartı koyduklarında doğrudan uyuşmazlığın arabuluculuk-tahkim kurallarına göre ISTAC’da çözülmesini isteyebilirler.
-İkincisi; Ticari davalarda zaten arabulucu şartı var. Bunlardan 67.892’sini biz zaten arabulucuyla çözmüşüz. Çözemediğimiz 51 bin 898 dosya ise mevcut şartlarda bundan sonraki süreçte mahkemeye gidecekti. Biz arabulucuların yayınladığı son tutanakta yani “Arabuluculuk Anlaşamama Tutanağı”nda arabulucuların tavsiyeleriyle birlikte bu uyuşmazlıkların ISTAC’a gelmesini sağlayacağız. Birinci şıkta daha sözleşme yapılırken Med-Arb Şartı koyacağız, uzlaşma sağlanamazsa dosya mahkeme yoluna sapmadan doğrudan ISTAC’a gelecek. İkinci şıkta ise arabuluculuk sisteminde çözemediğimiz ticari davalara son tutanakta ISTAC Tahkim Şartı koyarak İstanbul Tahkim Merkezi’ne gelmesini sağlayacağız. Dolayısıyla, yatırımcıyı uzun mahkeme sürecinden korumak adına proaktif ve inovatif bir çözüm geliştirdik. ”
DAVA MAHKEME YÜZÜ GÖRMEDEN ISTAC’A…
Bu yeni model ile ticari davalarda en geç 5 ay içerisinde kesin çözüm sunulabileceğini vurgulayan Hakan Öztatar, şöyle konuştu;
“Şirketler önce arabuluculuğu denediğinde süresi en fazla 8 haftadır. Burada çözemediğinde daha sonra ‘hızlı (seri) tahkim’i seçtiğinde en fazla 3 aylık süresi var. 8 hafta artı 3 ay, toplamda 5 ay içerisinde ya arabuluculukla, çözemezse tahkimle kesin bir çözüm getirmiş oluyoruz. Bu sisteme giren iş insanımız şunu bilecek: Paket programla en geç 5 ay içinde sorunum kesin bir şekilde çözümlenmiş olacak. Hiç mahkeme görmeden arabulucu-tahkim yöntemiyle çözüme gidebilecek. Peki bunu nasıl sağlayacağız? Biz burada ISTAC olarak şemsiyeyiz… Bu proje için 1 yıllık program yapıyoruz. İlk etapta ISTAC, 150’ye yakın arabuluculuk merkezi ile işbirliği-iyi niyet sözleşmesi imzalayacak… Böylece arabulucuların “Son tutanak” yani “Anlaşamama Tutanağı” hazırlarken, nihai çözüm adresi olarak ISTAC Med-Arb’ı önermesi sağlanacak.
ISTAC olarak arabuluculuk merkezlerimizde ticari davada anlaşmama olduğunda, arabulucularımızın taraflara ISTAC Tahkim kurallarını tavsiye ederek son tutanakta belli sayıdaki uyuşmazlığı ISTAC’a ulaştırmasını sağlamayı hedefliyoruz. Arabulucuda çözüm bulunamayan yaklaşık 52 bin dosyamız var. Buradan yüzde 5 dosyayı bile tahkime getirdiğimizde 2 bin 500 dosya eder. Dünyanın en büyük tahkim merkezi 2000’e yakın dava dosyası çözüyor. Biz bu davaları ISTAC’a yönlendirmekle İstanbul’u dünyanın en büyük tahkim merkezi olabilecek duruma getireceğiz. Dahası, Türkiye’deki 10.300 arabulucuya ISTAC olarak farkındalık seminerleri vereceğiz. Yetenekli uzman arabuluculardan ISTAC hakem olarak da yararlanılacak. Bu sayede ISTAC’a gelen arabuluculuk ve tahkim davaları artacak. Bugünlerde başlattığımız bu programı hayata geçirdiğimizde, 1 yıl sonra İstanbul Uluslararası Arabuluculuk Tahkim Sözleşmesini (İstanbul Konvansiyonu) üye ülkelere duyurup (UNCITRAL – Birleşmiş Milletler Ticaret Hukuku Komisyonu aracılığıyla) imzaya açacağız. Böylece dünyaya ihraç edeceğimiz bir modelimiz olacak. Bu hedefe ilerlerken önümüzde 4 avantaj var;
-Mahkemelere gitmeden soruna çözüm,
-Daha kısa zamanda-hızlı çözüm,
-Daha az masrafla hesaplı çözüm,
-Çözümde kesin sonuç…”
AKINCI: MED-ARB KURALLARININ HAYATA GEÇİRİLMESİ ISTAC’I DÜNYA LİGİNE TAŞIYACAK
ISTAC Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Ziya Akıncı da, İstanbul Tahkim Merkezi’nin iki aşamalı uyuşmazlık çözüm modeli olarak “Med-Arb Kuralları”nı dünyada ilk kez düzenleyip uygulamaya koyduğunu vurguladı. Bu kuralları geçtiğimiz ay ISTAC’ın kurumsal web sitesinde yayımlayarak dünyaya ilan ettiklerini belirten Akıncı, “Dünyada bunu yapan ilk tahkim kurumuyuz” dedi. “Arabuluculuk-Tahkim” modelinin hayata geçirilmesinin ISTAC için önemli bir dönüm noktası, sıçrama tahtası olacağını anlatan Akıncı, “Bu sistemin işlerlik kazanması İstanbul Tahkim Merkezi’ni uluslararası ligde üst sıralara taşıyacak” mesajını verdi.
